سير ادبيات عاشورا در آذربايجان
مشخصات كتاب
نويسنده : مصطفي قليزاده علياري
ناشر : مصطفي قليزاده علياري
سير ادبيات عاشورا در آذربايجان
مرثيه سرايي و تعزيه خواني در تاريخ آذربايجان از قدمتي بسيار برخوردار است. تركان در قديم، ماتم را «يوغ» و سوگ سرود را «آغي» مي گفتند. آنان حتي علاوه بر مرثيه سرايي در سوگ عزيزان از دست رفته خود، گاه در رثاي برخي از حيوانات اهلي نجيب و وفادار چون اسب نيز، قطعاتي سوزناك و مرثيه گونه مي سروده اند.اين مراثي اغلب در قالب «ماني» (باياتي و دو بيتي آذري در هفت هجا) سروده مي شد. در بين قبايل بسيار ديرينه ي ترك، نوع ديگري از مرثيه بود كه به آن «ساغور» مي گفتند و آن را در ماتم جوانمردان، پهلوانان، سخاوتمندان، پيران قبايل و... به همراه ناله ي «قوپوز» (ساز) با آهنگهاي غم انگيزي مي خواندند.از دوره صفويه در آذربايجان و برخي مناطق شيعه نشين همچون عراق كه تركهاي شيعي مذهب در آنها ساكن بودند - مرثيه سرايي و تعزيه خواني به زبان تركي، به مراثي و مصايب اهل بيت عصمت و طهارت - عليهم السلام - منحصر شد و توجه شاعران و نوحه سرايان شيعه، بيش از هر چيزي، به حادثه خونين و جانگداز از كربلا و شهادت مظلومانه سالار شهيدان، امام حسين - عليه السلام - و يارانش معطوف گشت. از آن پس، توجه به مرثيه سرايي در تاريخ ادبيات آذربايجان به مراتب بيش از ديگر انواع شعر بوده است. حماسه حسيني قسمت اعظم ادبيات كلاسيك - نظم و نثر - آذري را به خود اختصاص داده است. شاعران دلسوخته اهل بيت پيامبر «ص» در گستره عظيم زبان آذري - ايران، عراق، آذربايجان، قفقاز، تركيه و... - در ماتم عظماي سيدالشهدا